شاتون زدن چیست و علت شاتون زدن چیست؟

شاتون زدن به وضعیتی گفته می‌شود که در آن شاتون موتور (میله اتصال پیستون به میل‌لنگ) دچار لق‌شدگی، کجی، تاب‌برداشتگی یا شکستگی می‌شود و ضربات شدیدی به میل‌لنگ وارد می‌کند.
در این حالت، حرکت نرم و دقیق موتور مختل شده و صدای کوبش از قسمت پایین موتور شنیده می‌شود.

اما مهم‌ترین علت شاتون زدن چیست؟

اصلی‌ترین و رایج‌ترین دلایل عبارت‌اند از:

• کمبود روغن موتور

• گرمای بیش‌ازحد موتور

• روغن بی‌کیفیت یا دیر تعویض شدن

• یاتاقان‌زدگی در زیر شاتون

• بار زیاد روی موتور و رانندگی در دور بالا

• روغن‌سوزی پنهان و کاهش حجم روغن

• استفاده از سوخت با اکتان پایین

شاتون چیست؟

شاتون یا Connecting Rod یک میله فلزی مقاوم است که بین پیستون و میل‌لنگ قرار دارد و وظیفه اصلی آن انتقال نیرو است.

نکات اصلی درباره شاتون:

• انتقال‌دهنده حرکت رفت و برگشتی پیستون به حرکت چرخشی میل‌لنگ

• تحمل‌کننده فشار بسیار زیاد حاصل از احتراق

• نقش مهم در هماهنگی قطعات داخلی موتور

• قطعه‌ای حساس که کوچک‌ترین تغییر در آن عملکرد موتور را مختل می‌کند

هنگامی که مخلوط سوخت و هوا درون سیلندر منفجر می‌شود، پیستون به سمت پایین حرکت می‌کند. این انرژی باید به چرخ‌ها برسد و شاتون مهم‌ترین واسطه این انتقال است.
اگر شاتون حتی کمی تاب بردارد، فشار غیرعادی به میل‌لنگ وارد می‌شود و موتور، لرزش و صدای شدیدی تولید می‌کند.

نقش شاتون در خودرو چیست؟

شاتون چند وظیفه بسیار مهم در موتور دارد:

• انتقال نیروی پیستون به میل‌لنگ

• تبدیل حرکت خطی به حرکت دورانی

• ایجاد تعادل در حرکت موتور

• تحمل بیشترین فشار در لحظه انفجار سوخت

• حفظ هماهنگی بین سرعت پیستون و سرعت میل‌لنگ

شاتون همان قطعه‌ای است که اگر وجود نداشت، حرکت پیستون هرگز نمی‌توانست چرخ‌ها را بچرخاند.
در واقع موتور بدون شاتون فقط بالا و پایین می‌رود اما هیچ حرکتی به چرخ‌ها منتقل نمی‌شود.
به همین دلیل، خرابی شاتون به معنی فلج شدن کامل موتور است.

ساختار و اجزای سازنده شاتون

شاتون از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. سر کوچک شاتون

2. میله یا ساقه شاتون

3. سر بزرگ شاتون

1. سر کوچک شاتون

• محل اتصال شاتون به پیستون است.

• با کمک گژن‌پین این اتصال انجام می‌شود.

• در این بخش فشارهای شدید و لحظه‌ای انفجار وارد می‌شود.

سر کوچک باید سختی بسیار بالایی داشته باشد زیرا حرکت رفت‌وبرگشتی پیستون فشار لحظه‌ای زیادی ایجاد می‌کند. هرگونه لقی در این بخش باعث ضربات شدید و صدای تق‌تق می‌شود.

2. میله یا ساقه شاتون

• وظیفه انتقال نیرو را برعهده دارد.

• باید سبک و مقاوم باشد.

• در برابر حرارت و فشار باید مقاومت بالایی داشته باشد.

این بخش باید کاملاً صاف و بدون تاب باشد زیرا کوچک‌ترین تغییر باعث عدم هماهنگی حرکتی و ضربه‌های سنگین به میل‌لنگ می‌شود.

3. سر بزرگ شاتون

• محل اتصال شاتون به میل‌لنگ است.

• درون آن یاتاقان‌های شاتون قرار دارند.

• خرابی این قسمت یکی از اصلی‌ترین دلایل شاتون زدن است.

این قسمت باید در فشار بالا کار کند و دائماً روغن‌کاری شود. کمبود روغن بیشترین تاثیر را روی این بخش می‌گذارد.

انواع شاتون‌ها

1. شاتون آهنی

2. شاتون فورج

3. شاتون آلومینیومی

4. شاتون تیتانیومی

شاتون آهنی

• رایج‌ترین نوع در خودروهای معمولی

• مقاوم اما نسبت به ضربه بسیار حساس

شاتون فورج

• بهترین نوع شاتون برای موتورهای پرقدرت

• تحمل فشار و گرمای بسیار بالا

• در خودروهای مسابقه‌ای استفاده می‌شود

شاتون آلومینیومی

• وزن بسیار سبک

• مناسب دور موتور بالا

• برای موتورهای ریس

شاتون تیتانیومی

• سبکتر از همه

• مقاوم‌ترین نوع

• قیمت بسیار بالا و مخصوص موتورهای لوکس

دلایل خرابی شاتون

در ادامه مهم‌ترین دلایل همراه با توضیح کامل:

1. کمبود روغن موتور

• اصلی‌ترین و شایع‌ترین دلیل خرابی شاتون

• باعث سایش سریع یاتاقان‌ها می‌شود

روغن وظیفه دارد بین یاتاقان و میل‌لنگ یک لایه محافظ ایجاد کند. اگر روغن کم شود، اصطکاک زیاد می‌شود و شاتون لق می‌کند.

2. داغ شدن بیش از حد موتور

• رقیق شدن روغن

• از بین رفتن روانکاری

• افزایش اصطکاک و ضربه

3. روغن بی‌کیفیت

• تحمل دمای زیاد را ندارد

• سریع رقیق می‌شود

• لایه محافظتی قوی ندارد

4. یاتاقان‌زدگی

• یاتاقان خراب شود → شاتون لق می‌شود

• این وضعیت مقدمه شاتون زدن است

در این مقاله  میتوانید نحوه رفع صدای یاتاقان را مشاهده کنید.

5. رانندگی در دور موتور بالا

• فشار زیاد روی شاتون

• امکان خم شدن یا شکستن

6. روغن‌سوزی

• کاهش حجم روغن بدون اینکه متوجه شوید

• خطر بالا برای شاتون

7. سوخت با اکتان پایین

• باعث ناک (کوبش موتور) می‌شود

• ضربات شدید به شاتون وارد می‌کند

منظور از شاتون زدن خودرو چیست؟

وقتی گفته می‌شود ماشین شاتون زده است، یعنی:

• شاتون دیگر در جای خود ثابت و متعادل نیست

• به میل‌لنگ ضربه می‌زند

• در دور آرام صدای تق‌تق

• در دور بالا صدای کوبش سنگین

در این حالت باید فوراً موتور را خاموش کرد، زیرا ادامه رانندگی می‌تواند منجر به شکستگی شاتون و سوراخ شدن بلوک سیلندر شود.

علت شاتون زدن خودرو

1. کمبود روغن

• خشک کار کردن یاتاقان‌ها

• افزایش اصطکاک

• لق شدن شاتون

2. سوختن واشر سرسیلندر

• ورود آب به روغن

• رقیق شدن روغن

• آسیب جدی به شاتون

3. شتاب‌گیری شدید

• فشار لحظه‌ای بسیار بالا

• تاب برداشتن شاتون

4. استفاده از سوخت بد

• ایجاد ضربه در زمان احتراق

• فشار بیش از حد روی شاتون

نشانه‌های شاتون زدن خودرو

1. صدای تق‌تق از پایین موتور

2. افزایش شدت صدا با گاز دادن

3. افت شدید قدرت موتور

4. لرزش غیرعادی موتور

5. روشن شدن چراغ روغن

6. داغ کردن موتور

7. در مراحل شدید، قفل شدن موتور

صدای شاتون زدن معمولا شبیه ضربه زدن چکش درون موتور است و در دور بالا به اوج می‌رسد.

رودباکس، بهترین سایت برای خرید لوازم یدکی کامیون، ماشین سنگین و خودروهای سواری در ایران.

تفاوت یاتاقان زدن و شاتون زدن

تفاوت‌ها:

• یاتاقان زدن:
  لرزش کم، صدای ملایم، معمولاً قابل تعمیر

• شاتون زدن:
  صدای بسیار بلند، ضربات سنگین، احتمال شکستن موتور

گاهی راننده فکر می‌کند موتور شاتون زده اما در واقع یاتاقان‌ها از بین رفته‌اند. اگر در مراحل اولیه یاتاقان تعویض نشود، ضربه‌ها تشدید شده و شاتون زدن اتفاق می‌افتد.

چگونه بفهمیم ماشین شاتون زده است؟

• صدای کوبش از پایین موتور

• افزایش صدا با گاز

• لرزش شدید

• چراغ روغن

• کارکرد بد موتور

در حالت طبیعی، موتور هیچ صدای تق‌تق منظمی ندارد. هرگونه صدای تکرارشونده باید جدی گرفته شود.

چگونه از شاتون زدن جلوگیری کنیم؟

• تعویض منظم روغن

• استفاده از روغن باکیفیت

• چک کردن سطح روغن هر ۲۰ روز

• جلوگیری از داغ کردن موتور

• عدم رانندگی با دور موتور بالا

• استفاده از سوخت استاندارد

مهم‌ترین کار پیشگیرانه، چک کردن منظم روغن موتور است.
۸۰ درصد شاتون زدن‌ها فقط به خاطر کمبود روغن اتفاق می‌افتد.

آیا رانندگی با شاتون خراب خطرناک است؟

بله، زیرا:

• امکان شکستن شاتون وجود دارد

• موتور ممکن است قفل کند

• بلوک سیلندر ممکن است سوراخ شود

• هزینه تعمیر چندین برابر می‌شود

آیا شاتون زدن قابل تعمیر است؟

بسته به نوع خرابی:

• لق بودن شاتون: تعمیر جزئی

• تاب‌برداشتن: تعویض شاتون

• شکستگی و گیرپاژ موتور: بازسازی کامل موتور لازم است

موضوع	توضیح کوتاه
تعریف شاتون زدن	لق‌شدن، کج‌شدن، تاب‌برداشتن یا شکستگی شاتون و کوبیدن آن به میل‌لنگ که با صدای تق‌تق و کوبش از پایین موتور همراه است.
مهم‌ترین علت شاتون زدن	کمبود روغن موتور و به‌هم خوردن روانکاری یاتاقان شاتون؛ حدوداً بیشترین موارد شاتون زدن به همین دلیل رخ می‌دهد.
شاتون چیست؟	میله فلزی (Connecting Rod) بین پیستون و میل‌لنگ که نیروی حرکت رفت‌وبرگشتی پیستون را به حرکت دورانی میل‌لنگ تبدیل می‌کند.
نقش شاتون در موتور	انتقال نیرو، تبدیل حرکت خطی به دورانی، تحمل فشار شدید احتراق و حفظ هماهنگی بین سرعت پیستون و میل‌لنگ؛ خرابی آن یعنی فلج شدن موتور.
اجزای شاتون	سر کوچک (اتصال به پیستون با گژن‌پین)، ساقه یا میله (انتقال نیرو)، سر بزرگ (اتصال به میل‌لنگ و محل یاتاقان‌های شاتون).
انواع شاتون	آهنی (رایج در خودروهای معمولی)، فورج (موتورهای پرقدرت و مسابقه‌ای)، آلومینیومی (سبک و مناسب دور بالا)، تیتانیومی (بسیار سبک و مقاوم، گران).
دلایل اصلی خرابی شاتون	کمبود یا بی‌کیفیتی روغن، داغ شدن موتور، یاتاقان‌زدگی، رانندگی طولانی در دور بالا، روغن‌سوزی پنهان، سوخت با اکتان پایین و ناک زدن.
منظور از شاتون زدن خودرو	شاتون در جای خود ثابت نیست، به میل‌لنگ ضربه می‌زند، در دور آرام صدای تق‌تق و در دور بالا کوبش شدید ایجاد می‌شود؛ باید بلافاصله موتور خاموش شود.
نشانه‌های شاتون زدن	صدای چکشی و کوبش از پایین موتور، تشدید با گاز دادن، افت قدرت، لرزش شدید، روشن شدن چراغ روغن، داغ کردن موتور و در مراحل شدید قفل شدن موتور.
تفاوت شاتون زدن با یاتاقان زدن	یاتاقان زدن: صدای ملایم‌تر، لرزش کمتر و معمولاً قابل تعمیر. شاتون زدن: ضربات بسیار سنگین، صدای بلند و احتمال شکستن شاتون و سوراخ شدن بلوک.
پیشگیری از شاتون زدن	تعویض منظم روغن، استفاده از روغن و سوخت استاندارد، کنترل سطح روغن (مثلاً هر ۲۰ روز)، جلوگیری از داغ کردن موتور و پرهیز از رانندگی مداوم در دور بالا.
خطر رانندگی با شاتون خراب	احتمال شکستگی شاتون، قفل کردن موتور، آسیب شدید به بلوک سیلندر و چند برابر شدن هزینه تعمیر یا نیاز به تعویض کامل موتور.
امکان تعمیر شاتون زده	در لق بودن خفیف، تعمیر و تعویض یاتاقان ممکن است؛ در تاب‌برداشتگی معمولاً تعویض شاتون؛ در شکستگی یا گیرپاژ، نیاز به بازسازی اساسی موتور وجود دارد.

جمع‌بندی

شاتون زدن یکی از بدترین خرابی‌های موتور است.
این مشکل معمولاً به خاطر کمبود روغن، گرمای زیاد، یاتاقان‌زدگی و فشار بیش از حد روی موتور رخ می‌دهد.
با تعویض منظم روغن و رعایت اصول رانندگی صحیح می‌توان به‌سادگی از آن جلوگیری کرد.